Dyabèt

Anpil fwa, nou toujou tande moun ap di "entèl fè sik". Nan yon langaj ki pi syantifik, yo di moun nan dyabetik, sa vle di li soufri yon maladi ki rele dyabèt. 

Kisa ki dyabèt osinon maladi sik la?

Dyabèt osinon maladi sik se yon maladi kote kantite sik ki nan san yon yon moun, sa yo rele glisemi an, li monte de fason anòmal. 

Se youn nan maladi ke nou rankontre trè souvan an Ayiti. 

Genyen plizyè tip dyabèt, men gen de (2) ki pi kouran: dyabèt tip 1 ak dyabèt tip 2. 

1) Dyabèt tip 1

Dyabèt tip 1 an reprezante anviwon 10% ka dyabèt yo. Abityèlman, nou rankontre tip dyabèt sa lakay timoun ak jèn yo. 

Dyabèt tip 1 an karakterize pa destriksyon selil ki sekrete ensilin (selil bèta yo), sa vin koz ke pankreya pa sekrete kantite ensilin li ta dwe sekrete oubyen li pa sekrete ensilin ditou. Se sak fè yo rele dyabèt tip 1 an dyabèt ensilinodepandan (insulino-dépendant). Depi manke ensilin nan san, selil yo vin manke itilize sik ki genyen nan san an, sa vin koz kantite sik ki nan san ogmante. 

Kisa ki koz dyabèt tip 1 an?

Jiska prezan, syantifik yo poko vrèman konnen kisa ki koze destriksyon selil bèta ki sekrete ensilin nan pankreya a. Men sa ki evidan, sè ke orijin jenetik yon moun jwe yon gwo wòl nan risk ki genyen pou trape maladi sa. 

Ki siy ki montre sa?

Lè yon moun genyen dyabèt tip 1 an, men kèk siy li ka prezante:

- moun nan swaf anpil

- li pipi dri

- li vin piti

- moun nan konn santi gwo fatig

Trètman

Pou trete dyabèt tip 1 an, doktè ap bay moun nan ensilin swa sou fòm enjeksyon, sa vle di sou fòm yon piki. Lè sa, malad la oblije ap pike detanzantan paske lè l fin pran piki a, ensilin nan gen yon kantite tan li ka fè nan san an. 

 Pasyan an ka pran ensilin nan sou fòm yon ponp a ensilin ke yap mete sou moun nan pou l ka founi li ensilin san rete. 

2) Dyabèt tip 2

Dyabèt tip 2 a li menm, nou rankontre l pi souvan lakay moun ki kòmanse antre nan laj, plis ke 40 an. Li reprezante anviwon 90% nan kantite moun ki dyabetik yo. 

Lè yon moun fè dyabèt tip 2, gen 2 ka ki ka prezante:

- swa pankreya moun nan pa pwodwi kantite ensilin kò li ap bezwen pa rapò ak glisemi moun nan. 

- oswa kò moun nan pa reyaji byen fas a ensilin nan, nan ka sa, ensilin nan pa ka fè efè li ta dwe fè sou kò a. 

Kisa ki koz dyabèt tip 2 a ?

Pa vrèman gen yon kòz presi pou dyabèt tip 2 a, men genyen kèk faktè ki favorize l tankou:

- orijin jenetik moun nan, sa vle di yon moun ki genyen yon paran l oubyen yon gran paran l ki te gen maladi sa, gen plis chans pou l devlope maladi sa tou. 

- yon alimantasyon ki dezekilibre

- manke fè egzèsis fizik

- moun ki twò gwo...

Ki siy ki montre lè yon moun fè dyabèt tip 2 ?

Dyabèt tip 2 a, se yon maladi ki evolye an silans, sa vle di yon moun ka fè dyabèt tip 2 a, li pa janm konn sa. Li ka fè ant 5 a 10 an ak maladi a san li pa janm jwenn okenn siy ki montre sa.  

Pami kèk siy nou ka rankontre, nou jwenn:

- fatig

- twoub nan vizyon

- pipi dri ...

Trètman

Pou trete dyabèt tip 2 a, yo konseye malad la pou li chanje fason lap viv tankou manje yon fason ki pi ekilibre, fè plis egzèsis fizik. Malad la dwe pale ak doktè li pou li konnen ki rejim ak ki jan de egzèsis fizik ki pi bon pou li. Yo ka bay malad la tou kèk medikaman antidyabetik ak kèk enjeksyon ensilin. 

Prevansyon

Jiska jounen jodi a, poko vrèman gen yon mwayen pou fè prevansyon pou dyabèt tip 1 an paske li depann an gran pati de orijin jenetik moun nan. Men toutfwa, genyen etid ki montre ke li posib pou fè prevansyon pou dyabèt tip 2 a lè nou kontwole fason nap viv tankou nan fason n'ap manje: konsome plis fwi ak legim; fè egzèsis fizik regilyèman. 

Mèsi a ou menm ki li atik sa depi nan kòmansman jiskalafen, si toutfwa ou genyen yon kesyon oubyen yon sijesyon, pa neglije kite yon kòmantè anba atik la pou nou. Epi pa bliye pataje atik la ak pwòch ou pou yo ka konnen plis sou maladi a.